Mehmed Âkif ve Safahat hakkında bugüne kadar çok sayıda eser yayımlandı. Fakat bunların hepsine kaynaklık eden eseri yakın dostu Eşref Edip yazdı. “Mehmet Âkif, hayatı, eserleri ve yetmiş muharririn yazıları” adını taşıyan bu iki ciltlik büyük eserin 1. cildi 720 sayfa, buna zeyl olarak yazılan 2. cildi ise 332 sayadır. Eşref Edib’in kurduğu Asarı İlmiye kütüphanesi yayınları arasında çıkan bu eser, Âkif’in vefatından iki yıl sonra yani 1938 yılında okuyucuyla buluşmuş, bir yıl sonra da 1939’da 2. cildi yayımlanmıştır. Tek cilt halindeki 2. baskısı ise 400 sayfa olarak 1960’da yapılmıştır.
Eşref Edib’in belirttiğine göre bu kitabın neşrine Âkif’in candan dostlarından biri olan ve Âkif hakkında da bir eseri bulunan Mithat Cemal Kuntay sebep olmuştur. Eşref Edip, bu kitap konusunda Kuntay’ın kendisini cesaretlendirdiğini ve onun teşviki ile bu kitabı yayımladığını belirtmektedir.
Eserin bu anlamda en bariz vasfı geniş hacmidir. Kitap bu yönüyle Mehmed Âkif üzerine yazılan metinler içinde malzeme açısından en zengin, en önemli “arşiv” olma vasfını taşımakta ve Peyami Safa’nın ifadesiyle “Edebiyat tarihi etüdlerine esas olabilecek şişkin bir vesika tomarı” olması açısından metodolojik bakımdan ne kadar dağınık olursa olsun yapılan inceleme ve araştırmalarda hâlâ ilk kaynak olma özelliğini korumaktadır.
Eserin tek özelliği elbette bundan ibaret değildir. Muhtevası bakımından da önemlidir. Halim Sabit’e göre bu eser “Mehmed Âkif’in maddî ve mânevî varlığının fotoğrafı gibidir.” Eşref Edib, Âkif’in husûsî hayatına da vâkıf bulunmasına rağmen bize bütün detaylarıyla nesnel bir fotoğraf sunmayı başarmıştır. Bu yüzden eserde Refik Ahmet Sevengil’in de söylediği gibi Mehmed Âkif’in şahsî, husûsî, edebî tercümeihâli, ahbaplıkları, münasebetleri, düşünceleri, iman ve itikadı hakkında aradığınız her şeyi bulmak mümkündür.
Eser için söylenmesi gereken bir söz de Âkif’in hayatı, eserleriyle beraber bir devrin ilim hayatını da anlatmasıdır. O devrin bütün büyük adamlarını Âkif’le münasebetlerinden hareketle vermektedir.
|
