Sırat-ı Müstakim (Ayrıntılı Bilgi www.efgan.net)
  İslâm ansiklopedisi
 
Eşref Edib’in bu dönemdeki önemli bir faaliyeti de ansiklopedi çalışmasıdır. Mısır’dan döndükten sonra Ekim 1940’de İzmirli İsmail Hakkı, Kâmil Miras ve Ömer Rıza Doğrul’la birlikte İslâm-Türk Ansiklopedisi ve İslâm-Türk Ansiklopedisi Mecmuası’nı çıkarmaya başladı. Bu çalışmayı, bazı Batılı yazarların Hollanda’da çıkardığı İslâm ansiklopedisinin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Türkçeye çevrilerek yayımlanmaya başlaması üzerine bu Ansiklopedi yer alan yanlışları ortaya çıkarmak ve doğruları göstermek amacıyla yaptı. İlk ciddi telif edilmiş ansiklopedilerimizden biri olan bu ansiklopedi maddi imkânsızlıklar yüzünden fazla uzun ömürlü olamadı. Ancak ilk cildi yayımlanabildi.
 
 
Sonuçta ilmi-kültürel bir yayın olsa bile bu çalışma da Edib’in fikri-siyasi kaygılarının bir sonucu olarak görülmelidir. Nitekim Bernard Levis’in bu yayını ‘Tek parti dönemine karşı ilk ciddi muhalefet hareketi” olarak değerlendirmesi de bunu göstermektedir.
 
 
Eşref Edip yine bu dönemde Ansiklopedi çalışmasının yanında İslâm Türk Muhitül Maarif Mecmuasını da çıkardı. 1948’e kadar süren bu çalışmalar maddi sebepler yüzünden yarıda kaldı.
 
 
Derginin ikinci dönemi:Sebilürreşad yeniden
 
 
Aradan 22 yıl geçer. Siyasal hava değişmeye başlar. Tek partinin dini yayınlara karşı tutumu yumuşar ve parti tabanında dine dair talepler artar. Edip, bu fıtratı değerlendirmekte gecikmez ve dergisini 22 yıllık aradan sonra 1948 Mayısında tekrar çıkarmaya başlar.
 
 
Sebilürreşad’ın bu yeni döneminde sayfalarında, başta Eşref Edip olmak üzere Ömer Rıza Doğrul, Ömer Nasuhi Bilmen,Kamil Miras, Kazım Nami Duru, Cevat Rifat Atilhan, Tahirü’l Mevlevi (Tahir Olgun), Ali Fuat Başgil, M.Raif Ogan,Hasan Basri Çantay’ın yazılarına yer verildiği görülmektedir. İlk dönemden farklı olarak Eşraf Edib’in yazıları daha çoktur. Bu durum, Akif’in yokluğu ile de açıklanabilir.
 
 
Dergide ayrıca; Bediüzzaman Said Nursi, Nezihe Araz, Nihat Sami Banarlı, Bekir Berk, M. Said Çekmegil, İsmail Hami Danışmend, M. Şevket Eygi, Ali Ulvi Kurucu, Mithat Cemal Kuntay, Cemal Oğuz Öcal, Peyami Safa, A. Nihat Tarlan, Nuettin Topçu, Mümtaz Turhan, A. Süheyl Ünver gibi Türk fikir ve sanat hayatında isimleri günümüze kadar etkisini sürdürmüş kalemler de zaman zaman yazılar yazmışlardır.
 
 
Bu ikinci dönemde Sebilürreşad, Şubat 1966’ya kadar, tam 362 sayı yayınlanmıştır. Bu süreçte Eşref Edip, dini, ahlaki ve siyasi konularda sade bir uslupla yazılar imzalı-imzasız yüzlerce makale kaleme almış, derginin bütün yükünü tek başına omuzlamıştır.
 
 
Dergiyle birlikte kitap yayını da yapılır. Sebilürreşad Neşriyat Bürosu ismiyle kitaplar neşredilir.
 
 
Bu dönem, Tek Parti Yönetimi çözülmeye başladığı bir dönemdir. Daha sonra ise çok partili hayat başlayacaktır. Dergi, önce yoğun bir biçimde Halk Partisi’ne, daha sonra da Demokrat Partiye karşı sert bir muhalefet yürütür. Bu partilerin özellikle de din, siyaset ve lâiklik anlayışlarını amansız bir biçimde eleştirir. Derginin temel çıkış noktası ise yine İslâmi düşüncedir.
 
 
Bu süreçte de Eşref Edip, kovuşturmalardan, tutuklanmalardan kurtulamaz. 1952’de yazdığı yazılar ve Ahmet Emin Yalman’la yaptığı yazılı münakaşalar yüzünden “Malatya Hadisesi” sonrasında tutuklanır. Kısa bir süre sonra serbest bırakılır.
 
 
Bu olaydan az bir zaman sonra dergi bürosunda polisin yaptığı bir aramada Said-i Nursi’yle alakalı bir mektubun bulunması üzerine “Nurcu” olduğu iddiasıyla bir kez daha tutuklanır. 3–4 ay cezaevinde kalır. Daha sonra kefaletle serbest bırakılır.
 
 
Yine bu süreçte, “Türk Milletini ve Devletini Tehdit eden Tehlikeler” başlıklı yazısından dolayı 163. maddeden yargılanır. Beraat etmesine rağmen karar temyizde bozulur ve yapılan yeni yargılamada altı ay hapis cezası alır. Aynı şekilde “Avrupalılar Osmanlı Devletinin temellerinin nasıl çökerttiler?” ve “Kara irtica, sarı irtica, kızıl irtica” gibi yazıları yüzünden muhakeme edilir.
 
 
Son olarak ise, kaleme aldığı ve Bugün gazetesinde 1967 yılının Ağustos Eylül aylarında 48 gün süren meşhur “Kara Kitap-Milleti Nasıl Aldattılar, Mukaddesatına Nasıl Saldırdılar?” başlıklı yazı dizisinden dolayı yargılanır ve beraat eder. Bu dizi daha sonra kitap olarak da çıkar.
 
 
Bu son bölüme Âkif’ten uzaklaştığımızı düşünebilirsiniz. Edib’in mücadelesi Âkif’in mücadelesidir. Zira, Akifsiz yayımlandığı için onun yokluğunun getirdiği bir boşluk oluşsa da Eşref Edip, derginini ilk dönemdeki ilkelerine uygun bir yayın yürütür. Yeni Sebilürreşad da önceki gibi yine din ve siyaset eksenli bir dergidir İlk döneminde” 1. Tefsir-i Şerif; 2. Hadis-i Şerif; 3. Sosyal Bahisler; 4. Felsefe; 5. Fıkıh ve Fetva; 6. Edebiyat; 7. Tarih; 8. Talim ve Terbiye: 9. Hutbe ve Mevaiz; 10. Siyasat; 11. İslâm Kavimlerinin Hayatları; 12. Mektuplar; 13. Matbuat; 14. Şuunat...” gibi konu başlıklarıyla çıkan dergi, bu yeni döneminde de bu çerçeveye büyük ölçüde riayet etmiş ve İslâmi ilimler, Fıkhi meseleler, İslâm tarihi, İslâm dünyasından haberler gibi konulara yer vermiş, dolayısıyla logosunda belirtildiği gibi “Siyasi, dini, ilmi, edebi ve ahlaki” bir dergi olma vasfını korumuştur.
 
Sebilürreşad’ın bu anlayış çerçevesindeki 2.dönem yayını Şubat 1966’ya kadar devam eder ve bu tarihte 362. sayısıyla yayını sona erer. Bu bahsi toparlayacak olursak rakamsal olarak şunları söyleyebiliriz.
 
1908’de ilk sayısı çıkan dergi, kapatıldığı 1925 yılına kadar 641 sayı çıkar. 22 yıllık bir aradan sonra 1948’de başlayan yeni döneminde ise kapandığı 1966 yılına kadar 362 sayı yayımlanır. Bu iki sayının toplamı 1003 sayısına tekabül eder ki bu son derece büyük bir sayıdır. Bu uzun soluklu yürüyüşün mimarı ise Eşref Edip muhtevayı oluşturanlar ise başta Akif olmak üzere her iki dönemin İslâmcı aydınları, mütefekkirleri ve edipleridir.
 
 
Şuna da belirtelim: Sebilürreşad kapandıktan sonra yazmaya ve yayımlamaya yine devam eder. Mehmet Şevket Eygi’nin çıkardığı haftalık Yeni İstiklal ve günlük Bugün gazetelerinde yazılar yazar. Bu iki yayın organının dışında Büyük Doğu, Babıalide Sabah, Diyanet, İttihad, Tevhid-i Efkar Millet gibi dergi ve gazetelerde de yazıları yayımlanır.
 
   
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol